بنزین سهنرخی در ایران؛ سیاست جدید دولت برای مهار مصرف با حفظ یارانه پایه
شفق؛ اجرای رسمی «بنزین سهنرخی» از بامداد امروز، پنجشنبه ۲۲ آذر ۱۴۰۴، فصل جدیدی در سیاستگذاری پرچالش انرژی ایران گشوده است. دولت با حفظ سهمیههای پایهای ارزانقیمت، تلاش دارد تا با گران کردن مصرف مازاد و غیرمتعهد، هم از شوک تورمی و اجتماعی دوری کند و هم مصرف بیرویه را هدف بگیرد.
سه نرخ، سه منطق
در این ساختار جدید:
· نرخ اول (۱۵۰۰ تومان): برای سهمیه پایه ماهانه خانوار در نظر گرفته شده است. این سهمیه برای خودروهای شخصی بنزینی ۶۰ لیتر است.
· نرخ دوم (۳۰۰۰ تومان): برای مصرف متعارف فراتر از سهمیه پایه اختصاص یافته. برای خودروهای شخصی، این بخش ۱۰۰ لیتر دیگر پس از اتمام سهمیه ۶۰ لیتری است.
· نرخ سوم (۵۰۰۰ تومان): نرخ آزاد یا جریمهای است که برای دو حالت اعمال میشود: مصرف بیش از کل سهمیه ۱۶۰ لیتری (برای خودروهای شخصی) یا دریافت بنزین بدون استفاده از کارت سوخت شخصی.
دولت تأکید دارد که این سیستم، افزایش قیمت یکباره نیست، بلکه هدف آن «اصلاح رفتار مصرفی» و کاهش وابستگی به کارتهای سوخت جایگاهها است. در این طرح، کارت سوخت شخصی به ابزاری کلیدی تبدیل شده و عملاً تنها راه دسترسی به بنزین یارانهای است.
سهمیهبندی جدید: از خودروهای لوکس تا موتورسیکلتها
اگرچه سهمیه پایه اکثر خودروها حفظ شده، اما تغییرات قابل توجهی برای برخی گروهها اعمال شده است:
· خودروهای شخصی: سهمیه همان ۶۰ لیتر (۱۵۰۰ تومانی) به علاوه ۱۰۰ لیتر (۳۰۰۰ تومانی) باقی مانده. خودروهای نوساز (نوشماره) داخلی با قیمت کارخانه بیش از یک میلیارد تومان، کاملاً از دریافت سهمیه محروم شده و تمام مصرف آنها با نرخ ۵۰۰۰ تومان محاسبه میشود.
· خودروهای دوگانهسوز: سهمیه بنزین این خودروها کاهش یافته تا انگیزه استفاده از گاز طبیعی (CNG) افزایش یابد. سهمیه ۱۵۰۰ تومانی به ۳۰ لیتر تقلیل یافته و سهمیه ۳۰۰۰ تومانی نیز ۵۰٪ کاهش دارد.
· تاکسیها: سهمیه بالای خود حفظ شده. تاکسیهای شهری بنزینی ۴۰۰ لیتر و تاکسیهای بینشهری ۷۵۰ لیتر سهمیه ۱۵۰۰ تومانی دریافت میکنند.
· موتورسیکلتها: سهمیه پایه ۲۵ لیتر تعیین شده. دولت هشدار داده که قطع سهمیه موتورسیکلتهای فاقد بیمه شخص ثالث (حدود ۱۰ میلیون دستگاه) در دستور کار است.
· خودروهای خارجی و پلاک مناطق آزاد: هیچ سهمیهای دریافت نمیکنند و تمام مصرف آنها با نرخ آزاد ۵۰۰۰ تومان خواهد بود.
نوآوری در حمایت از تاکسیهای اینترنتی
یکی از تغییرات مهم، شیوه حمایت از رانندگان تاکسیهای اینترنتی است. به جای شارژ سهمیه روی کارت سوخت، به این رانندگان بر اساس پیمایش ماهانه، یارانهای معادل مصرف مازاد (تا سقف مشخص) به صورت نقدی یا اعتباری پرداخت میشود. دولت میگوید این روش شفافیت را افزایش داده و از سوءاستفاده از سهمیه ثابت جلوگیری میکند.
واکنشها و چالشهای پیشرو
این طرح با استقبال برخی اقتصاددانان که آن را گامی تدریجی و حسابشده برای اصلاح قیمتهای انرژی میدانند، مواجه شده است. با این حال، منتقدان بر اجرای دقیق، شفافیت در هزینهکرد درآمدهای حاصل از نرخ آزاد (که قرار است صرف حمایت از دهکهای کمدرآمد شود) و همچنین توانایی سامانههای فنی برای مدیریت این سیستم پیچیده تأکید دارند.
موفقیت «بنزین سهنرخی» در گرو ایجاد اعتماد عمومی، جلوگیری از ایجاد صفهای جدید و تحقق وعدههای توزیع عادلانهتر منابع است. اگر این طرح به خوبی اجرا شود، میتواند الگویی برای اصلاح تدریجی سایر حاملهای انرژی در ایران باشد. در غیر این صورت، ممکن است به بحران جدیدی در مدیریت سوخت دامن بزند.
انتهای پیام/